Arabuluculuk Nedir ?
Etkin , yargılamaya göre son derece ucuz ve dostane bir alternatif uyuşmazlık çözüm aracı olan arabuluculuk Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği’ne üye ülkeler , Kanada , Avustralya , Hindistan, Hong Kong, Singapur, Kore, Kenya ve İsrail’e kadar pek çok ülkede ve yaygın biçimde kullanılmaktadır.
Arabuluculuk ; uyuşmazlığı, mahkemelerce yürütülen yargılamaya oranla ÇOK DAHA KISA SÜREDE, UYGUN MALİYETLERLE VE KARŞILIKLI ANLAŞMA YOLUYLA çözen alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
Mahkemeler eliyle yürütülen yargılamalar, “kazanan /kaybeden” paradigması üzerine kuruludur.
Günümüzde uyuşmazlıkların artması ile birlikte Mahkemelerde bu uyuşmazlıkların çözüme bağlanması UZUN ZAMAN ALMAKTA , giderek DAHA DA MASRAFLI hale gelmekte ; üstelik taraflar açısından da ÖNGÖRÜLEMEYEN SONUÇLARI da barındırmaktadır.
Arabuluculuk sayesinde taraflar ortak payda bulaşabilmekte , menfaatlerini genişletilebildikleri gibi değiştirebilmektedirler.
Arabuluculuk ile taraflar arasındaki iletişim kolaylaşır, empati duygusu gelişir , uyuşmazlıkla ilgili ihtiyaçlar ve çıkarlar belirlenir sürecin sonunda TARAFLAR KENDİ ANLAŞMALARINI KENDİ ÇİZDİKLERİ ÇERÇEVELER İLE BELİRLERLER.
Arabulucu Kimdir?
Arabulucu ; arabuluculuk sürecinde uyuşmazlığın müzakere edilerek kendi çözümlerini bulmaları ve uyuşmazlığı anlaşmaya çevirmeleri noktasında taraflara yardımcı olan TARAFSIZ ve BAĞIMSIZ üçüncü kişidir.
Arabulucu ; hakim , hakem olmadığı gibi konu hakkında hukuki görüş bildiren bir kişi değildir. Taraflara uyuşmazlıkları çözmede rehberlik eder. Anlaşma sağlandığında Anlaşma Belgesi ile çözümü kayıt altına alır.
Arabulucu, taraflara uyuşmazlıkla ilgili “menfaat”lerini keşfetmelerinde ve olası “çözüm”leri belirlemelerinde yardımcı olarak taraflar arasında müzakereyi kolaylaştırır. Bunu yaparken kuralları ve süreci yöneterek gerekli noktalarda taraflarla ayrı ayrı görüşmeler yapar .
Sonuç olarak, Arabuluculukta uyuşmazlığın nasıl ve ne şekilde hangi şartlarda sona ereceğine yahut devam ettiğine karar verecek olan yine tarafların kendisidir.
Hukuk sistemimizde Arabulucu olmak için belirli şartlar getirilmiştir. Arabulucu ; en az beş yıllık mesleki deneyimi olan hukuk fakültesi mezunları arasından Adalet Bakanlığınca lisanslanan eğitim kurumlarından teorik ve pratik eğitimlerini tamamladıktan sonra yazılı sınavı geçen kişilerdir.
Kimler Arabulucuya Başvurabilir ?
Hukuki uyuşmazlıkla ilgili olarak çözüme ulaşabilmek adına Arabulucuya ihtiyaç duyan kişiler Arabulucuya başvurabilir.
Hukuk sistemimizde yasada tanımlanan konularda 01.01.2018 tarihinde İş-İşveren Uyuşmazlıkları ; 01.01.2019 tarihinde ise Ticari uyuşmazlıklarda Arabulucuya başvurma, dava şartı kapsamına alınmıştır.
Yani işçi-işveren uyuşmazlığın yada ticari bir uyuşmazlığın varsa ve bu yasa da öngörülen dava şartı kapsamında ise ARABULUCU ya başvurma zorunludur. Aksi takdirde dava ; dava şartı yokluğundan REDDEDİLİR.
Mahkemede dava açmadan önce arabulucuya başvurulabileceği gibi , devam eden dava sırasında da hukuken mümkün ise arabulucuya başvurulabilir.
Dava açılmadan önce arabuluculuk yoluyla taraflar anlaşırlar ise artık uyuşmazlık ortadan kalktığından yargılamaya gerek kalmayacaktır. Anlaşılan konular yönünden bir daha dava açılamaz.
Arabuluculuğa Nasıl Başvururum ?
Hukuk sistemimizde Arabuluculuğa başvurma “dava şartı arabuluculuk” ve “ihtiyari arabuluculuk” olarak iki şekilde olmaktadır.
Bazı uyuşmazlıklar için mahkemede dava açmadan önce arabulucuya başvurma zorunludur. Dava şartı kapsamında olan bu uyuşmazlıklar açısından arabuluculuk süreci tamamlanmadan dava açılır ise ; dava, dava şartı yokluğu nedeniyle reddedilir.
Bu kapsamda 01.01.2018 tarihinden itibaren İş-İşveren Uyuşmazlıkları (İşe İade , Kıdem Tazminatı, İhbar Tazminatı, Fazla Mesai Ücreti, Ücret vb gibi işçilik alacakları ) ile 01.01.2019 tarihinden itibaren de Ticari Uyuşmazlıklarda ( İtirazın İptali , Ticari İş niteliğindeki uyuşmazlıklar ile vb) Dava Şartı Arabuluculuk kapsamına alınmıştır.
İhtiyari Arabuluculukta ise , tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurabilir. Yasal olarak yasaklanmamış her türlü tasarrufta bulunabilecekleri özel hukuk uyuşmazlıkları ile ilgili taraflardan biri yada diğer taraflar , İhtiyari Arabuluculuk yoluna başvurabilir.
Bu durumda taraflar arasında arabulucuya itiraz olmadığı ve belirleme tutanağı imzalanması ile arabulucu görevlendirilmiş olur. Aynı zamanda büro dosya numarası alınır ise Dava Şartı Arabuluculuk için olası Son Tutanak tarafları bağlayıcı olacaktır.
Arabuluculuk Anlaşma Belgesinin Hukuki Sonuçları
Arabuluculuk süreci neticesinde tarafların anlaşması halinde düzenlenen sözleşme Anlaşma Belgesi dir. Anlaşma Belgesi tarafların ortak iradeleri yansıttığı ve tamamen iradi sürecin sonucu olduğu için taraflar açısından hukuken bağlayıcıdır.
Yasal düzenleme gereği taraflardan biri , ilgili Sulh Hukuk Mahkemesine başvurarak bu Anlaşma Belgesine icra edilebilmesine ilişkin şerh alabilir.
Arabuluculuk süreci sonunda taraflarca düzenlenerek imzalanan Anlaşma Belgesi kesinleşmiş bir mahkeme kararı mahiyetindeki “ilam” hükmündedir ve şerh sonrasında ilamlı icraya doğrudan konu edilebilir.
Arabuluculuk sürecinde taraflarca anlaşılan hususlar hakkında artık bir daha dava açılması hukuken mümkün değildir.
Arabuluculuk Ücreti
Arabuluculuk süreci sonunda tarafların anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu ücret, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz.
Dava şartı arabuluculuk sürecine ilişkin Arabulucunun taraflara ulaşamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapamaması veya iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâllerinde, iki saatlik ücret tutarı Tarifenin Birinci Kısmına göre Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir.